OŚWIADCZENIE

 

 

18 czerwca br. Euronet przeprowadza jednodniową akcję protestacyjną mającą na celu zwrócenie uwagi konsumentów, decydentów oraz partnerów biznesowych na obecną sytuację operatorów bankomatów w Polsce.

 

Dziś obniżamy limit krajowej wypłaty gotówki do 200 PLN podczas jednej transakcji, ponieważ VISA, Mastercard i Polski Standard Płatności (BLIK) nie pokrywają kosztów krajowej wypłaty gotówki z bankomatów ponoszonych przez operatorów bankomatów w Polsce.

 

Od 14 lat stawka za wypłatę gotówki kartą krajową, a od 2015 roku także przy użyciu kodu BLIK (tzw. interchange bankomatowy), jaką płacą VISA, Mastercard i Polski Standard Płatności (BLIK) operatorom bankomatów praktycznie nie zmieniła się. Doprowadziło to do sytuacji, w której krajowe wypłaty gotówki realizowane są przez operatorów bankomatów w Polsce ponad dwukrotnie poniżej kosztów jakie ponoszą oni w związku z taką usługą. Dysproporcja pomiędzy przychodami a kosztami transakcji wypłaty krajowej, w sytuacji zwiększającego się zapotrzebowania na gotówkę pozyskiwaną z bankomatów oraz zmniejszające się możliwości subsydiowania wypłat krajowych innymi źródłami przychodów, niosą za sobą ryzyko braku możliwości dalszego utrzymywania sieci bankomatowych. W konsekwencji odcięcia znacznej części społeczeństwa od dostępu do gotówki, szczególnie w mniejszych miejscowościach, gdzie bankomat nierzadko jest jedynym jej źródłem. Jednocześnie prowizje za wypłaty z bankomatów, ustalane i pobierane przez banki od użytkowników bankomatów, stale rosną, dodatkowo zwiększając barierę dostępu do gotówki.

 

Do podjęcia działań, w tym dzisiejszego protestu, skłoniły nas wyniki Analizy Rynku Bankomatów w Polsce, przygotowanej przez Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w sierpniu 2023 r. Analiza bazująca na danych z 69% rynku bankomatów w Polsce (bankowych i niebankowych) potwierdza, że rentowność branży konsekwentnie spada, a przychody z krajowej wypłaty gotówki (interchange bankomatowy) pokrywają tylko ok. 49% kosztów krajowej transakcji wypłaty ponoszonych przez operatorów niezależnych. Materiał ten został przesłany do niemal wszystkich podmiotów zainteresowanych rynkiem płatności, w tym do VISA, Mastercard i Polskiego Standardu Płatności (BLIK), jednak – pomimo jednoznacznych wyników analizy – nie podjęły one jakichkolwiek działań na rzecz zrównoważenia ustalanych przez siebie stawek wypłat gotówki kartami polskimi z kosztami obsługi tych transakcji.

 

Należy podkreślić, że choć Narodowy Bank Polski w swojej Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego z roku 2021, również widzi potrzebę działań na rzecz samoregulacji tych stawek, czyli urealnienia ich przez schematy płatnicze (VISA, Mastercard, Polski Standard Płatności (BLIK), to samoregulacja jak dotąd nie nastąpiła.

 

Bankomaty nigdy nie były tak istotne dla użytkowników w historii bankowości polskiej jak teraz – nigdy wcześniej nie obsługiwały tak dużych przepływów gotówkowych będących odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne. Przy mniejszej liczbie oddziałów bankowych i zamykaniu obsługi kasjerskiej, sieci bankomatowe stały się krytycznym elementem infrastruktury finansowej kraju. Tym bardziej krytycznym w obliczu zagrożeń w obszarze bezpieczeństwa. Dane na potwierdzenie powyższych zjawisk są publicznie dostępne w statystykach NBP. Nawet jeśli w przestrzeni publicznej obecny jest nieprawdziwy pogląd o zanikającej roli gotówki, mamy nadzieję, że podmioty, które decydują o kształcie i bezpieczeństwie rynku finansowego dokonają obiektywnej analizy rynku dostępu do gotówki oraz ryzyk jakie obecna sytuacja niesie za sobą dla całego polskiego sektora finansowego.

 

Dlatego postulujemy zmianę obecnego systemu pobierania opłaty za transakcje krajowej wypłaty gotówki przez operatorów bankomatów od VISA, Mastercard i BLIK oraz dostosowania go do poziomu uwzględniającego realne koszty świadczenia tej usługi.

 

Wierzymy w działanie mechanizmów rynkowych dla dobra użytkownika końcowego i podtrzymania stabilności ważnego elementu systemu finansowego kraju jakim są bankomaty.

 

 

PYTANIA I ODPOWIEDZI

 

 

1. Na czym będzie polegać akcja protestacyjna?

Euronet zdecydował się na przeprowadzenie jednodniowej akcji protestacyjnej polegającej na czasowym ograniczeniu kwoty jednorazowej krajowej wypłaty gotówki do 200 PLN w dniu 18 czerwca 2024 roku i obejmie swoim zasięgiem wszystkie urządzenia w naszej sieci. Ponadto, na ekranach bankomatów wyświetlany będzie komunikat informujący użytkowników o przyczynie czasowego obniżenia limitu pojedynczej transakcji.

 

2. Z jakiego powodu Euronet zdecydował się na przeprowadzenie akcji protestacyjnej?

 

Bankomaty nigdy nie były tak istotne dla użytkowników w historii bankowości polskiej jak teraz – nigdy wcześniej nie obsługiwały tak dużych przepływów gotówkowych będących odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne. Przy mniejszej liczbie oddziałów bankowych i zamykaniu obsługi kasjerskiej, sieci bankomatowe stały się krytycznym elementem infrastruktury finansowej kraju. Tym bardziej krytycznym w obliczu zagrożeń w obszarze bezpieczeństwa. Dane na potwierdzenie powyższych zjawisk są publicznie dostępne w statystykach NBP.

 

Rynek gotówkowy w obszarze krajowych wypłat gotówkowych jest kształtowany nie przez operatorów bankomatów, tylko przez schematy płatnicze: VISA, Mastercard, a także PSP [BLIK], które z natury koncentrują się na transakcjach bezgotówkowych. Sam fakt, że w gospodarce, i to w krytycznym jej miejscu – obrocie gotówkowym – może występować sytuacja regulowania obrotu gotówkowego przez firmy zainteresowane obrotem niegotówkowym był punktem wielu rozmów i debat mających na celu zwrócenie uwagi na powyższą problematykę szerszemu gronu odbiorców.

 

Stawki, jakie operatorzy bankomatów otrzymują od schematów płatniczych są zbyt niskie i nie pokrywają nawet bezpośrednich kosztów obsługi transakcji wypłaty kartami krajowymi, a sytuację pogorszyły ostatnie wzrosty kosztów związane z niezależnymi od operatorów czynnikami makroekonomicznymi.

 

Podczas gdy stale wzrastają koszty utrzymania sieci bankomatów, operatorzy niezależni mają ograniczony wpływ na rentowność swojego biznesu (w szczególności na wysokość opłaty tzw. interchange bankomatowy od krajowych wypłat gotówki, będącej w istocie głównym przychodem właścicieli bankomatów), a która to opłata praktycznie nie zmieniła się od 14 lat a od 2015 BLIK.

 

Schematy płatnicze, czyli VISA, Mastercard i PSP [BLIK] dokładnie znają tę sytuację, a mimo tego nie podejmują działań na rzecz zrównoważenia ustalanych przez siebie stawek za krajową wypłatę gotówki z kosztami obsługi tych transakcji.

 

3. Jakiego efektu oczekuje Euronet wprowadzając limit wypłaty gotówki w ramach protestu?

Przeprowadzeniem akcji protestacyjnej chcemy zwrócić uwagę decydentów oraz partnerów biznesowych, ale również mediów i konsumentów na obecną sytuację operatorów sieci bankomatowych w Polsce. Oczekujemy działań ze strony VISA, Mastercard i PSP [BLIK] lub regulacji w tym zakresie.

 

4. Jakie są postulaty Euronet?

Postulujemy zmianę obecnego systemu pobierania opłaty za krajowe transakcje wypłaty gotówki i dostosowania go do poziomu odpowiadającego realnym kosztom. Jednocześnie, oczekujemy, że wysokość opłat będzie ustalana na podstawie niezależnych opracowań, np. Uniwersytetu Warszawskiego, ponieważ narzucanie stawek dla transakcji gotówkowych przez podmioty skupiające się na rozwoju płatności bezgotówkowych może spowodować ograniczenie dostępu do gotówki obywatelom poprzez znaczne zmniejszenie liczby bankomatów lub wręcz wyeliminowanie operatorów bankomatowych, którzy na dziś dostarczają ponad 50% gotówki konsumentom (ponad 400 mld PLN rocznie wypłaca się w Polsce w bankomatach za pomocą kart wydanych w kraju i BLIKa w 2023 roku).

 

5. Czy Euronet podjął lub zamierza podjąć inne działania na rzecz realizacji swoich postulatów?

 

Podejmowane przez Euronet działania w sprawie problemu jakim jest ograniczanie dostępu do gotówki, którego elementem są zasady kształtowania wynagrodzenia operatorów bankomatowych, zostały nasilone od sierpnia 2023 r. po publikacji pierwszego niezależnego opracowania Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego pt. „Analiza rynku bankomatów w Polsce”. Jak dotąd, nie przyniosły one jednak satysfakcjonującego rezultatu – VISA, Mastercard i PSP [BLIK] nie podjęli znaczących działań i nie dokonali samoregulacji, czyli urealnienia stawek za krajową wypłatę gotówki – dostosowania ich do realnych kosztów świadczenia tej usługi. Również Narodowy Bank Polski w swojej Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego z roku 2021 widzi potrzebę działań na rzecz samoregulacji tych stawek, czyli urealnienia ich przez schematy płatnicze (VISA, Mastercard, Polski Standard Płatności (BLIK), to samoregulacja jak dotąd nie nastąpiła. Dlatego, pomimo że wciąż wierzymy w działanie mechanizmów rynkowych dla dobra użytkownika końcowego i podtrzymania stabilności ważnego elementu systemu finansowego kraju jakim są bankomaty, uważamy, że należy rozważyć również inne sposoby rozwiązania tego problemu, w tym na przykład inicjatywy legislacyjne. Dzisiejszy jednodniowy protest ma na celu zwrócenie uwagi na ten niezwykle istotny problem i jest jednym z wielu podejmowanych działań.

 

6. Dlaczego do protestu nie dołączyli wszyscy operatorzy bankomatów?

 

Euronet dysponuje w Polsce siecią ponad 7,5 tys. bankomatów, z około 22 tys. bankomatów dostępnych w Polsce, według danych Narodowego Banku Polskiego na koniec roku 2023. Uważamy, że naszym obowiązkiem jest zwrócenie uwagi na problem ograniczania dostępu do gotówki. Istotnym elementem tego problemu jest stale obniżająca się rentowność krajowych wypłat gotówki z bankomatów, a co za tym idzie ryzyko braku możliwości dalszego utrzymywania sieci bankomatowych na obecnym poziomie, w szczególności w mniejszych miejscowościach i w konsekwencji odcięcia części społeczeństwa od dostępu do gotówki. Problem ten dostrzegł Narodowy Bank Polski, dostrzegli go również inni operatorzy, których głos jest słyszany w czasie paneli dyskusyjnych, czy wystąpień na wielu konferencjach w ostatnich miesiącach.

 

 

7. Czy obniżenie limitu jednorazowej transakcji wypłaty gotówki nie jest działaniem na szkodę bezpieczeństwa narodowego?

 

Wprost przeciwnie – doskonale zdajemy sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń, na które w szczególności narażone są elementy infrastruktury krytycznej dla funkcjonowania gospodarki, takie jak bankomaty – jako powszechne źródło dostępu do gotówki. Z tego względu nasz protest trwa tylko jeden dzień, jest przeprowadzany w warunkach całkowicie kontrolowanych, w razie konieczności jesteśmy w stanie w szybkim czasie przywrócić standardową funkcjonalność bankomatów.

 

8. Jakim kosztem dla przeciętnego konsumenta będzie planowana akcja protestacyjna?

 

Obniżenie limitu jednorazowej krajowej wypłaty do 200 PLN będzie pewnym utrudnieniem dla użytkowników – choćby przez konieczność spędzenia więcej czasu przy urządzeniu, jeżeli użytkownik zamierza wypłacić więcej niż 200 PLN. W zależności od Tabeli Opłat i Prowizji banku, który wydał kartę, którą posługuje się użytkownik, wypłacenie więcej niż 200 PLN może wiązać się z kosztem kilkukrotnego wykonywania transakcji. Na ten element też chcemy zwrócić uwagę. Krajowe wypłaty gotówki realizowane są przez operatorów bankomatowych w Polsce ponad dwukrotnie poniżej kosztów jakie ponoszą oni w związku z taką usługą. Jednocześnie prowizje za wypłaty z bankomatów ustalane i pobierane przez banki od użytkowników bankomatów stale rosną, często co najmniej kilkukrotnie przekraczając „cenę” uiszczaną przez banki na rzecz schematów płatniczych za taką wypłatę. To w jeszcze większym stopniu zwiększa barierę dostępu do gotówki.

 

9. Czy to konsument nie jest rzeczywistą ofiarą walki Euronetu z organizacjami płatniczymi i bankami?

 

Użytkownicy bankomatów nie są ofiarami działań Euronetu, lecz aktualnego stanu rzeczy, nad którego zmianą Euronet pracuje. Dziś szczególnie Euronet zwraca uwagę na problem dostępności gotówki, której głównym źródłem pozyskania są bankomaty. Bronimy interesu społecznego, jakim jest zapewnienie dostępu do gotówki. Jeżeli aktualny stan rzeczy się nie zmieni, zmaterializuje się ryzyko braku możliwości dalszego utrzymywania sieci bankomatowych, w szczególności w mniejszych miejscowościach, a w konsekwencji odcięcia części społeczeństwa od dostępu do gotówki.

 

10. Czy tego typu akcje mają faktyczny wpływ na organizacje płatnicze i banki?

 

Od lat apelujemy do schematów płatniczych o zmianę stawek – wciąż bezskutecznie. Nic nie wskazuje również na chęć banków do obniżania przez nie opłat, jakie pobierają od swoich klientów za wypłaty gotówki, a wręcz przeciwnie, obserwujemy podwyżki w tabelach opłat kolejnych banków. Wierzymy, że organizując protest obejmujący cały kraj, zyskamy powszechną uwagę wielu grup społecznych, których przedstawicieli łączy właśnie to, że na co dzień korzystają z bankomatów. W ten sposób chcemy zwiększyć świadomość decydentów, od których postawy w dużej mierze zależy kształt otoczenia prawnego – otoczenia, w którym funkcjonują schematy płatnicze i banki.

 

11. Czy skoro dostarczanie usług opartych o obsługę gotówki jest nierentowne, nie należałoby rozważyć wprowadzenia powszechnego systemu bezgotówkowego i zrezygnowania z obrotu gotówkowego?

 

Gotówka w Polsce używana jest powszechnie i nic nie wskazuje na to, aby jej rola miała się zmniejszać, a jest wręcz przeciwnie. Wartość przepływów finansowych przez bankomaty jest obecnie większa niż kiedykolwiek w historii polskiej bankowości, co potwierdza ich kluczowe znaczenie w systemie finansowym. Gotówka pozostaje niezbędna dla bezpieczeństwa obrotu handlowego, zwłaszcza w obliczu rosnących zagrożeń, na które jest mniej wrażliwa niż płatności elektroniczne.

Rozwinięta sieć bankomatów jako głównego źródła pozyskiwania gotówki, odpowiada na zapotrzebowanie użytkowników i wspiera bezpieczeństwo narodowe poprzez zapewnienie dostępu do polskiej waluty. Badania pokazują, że bankomaty pozostają podstawowym i najważniejszym źródłem pozyskiwania gotówki. Zgodnie z danymi Raportu Uniwersytetu Warszawskiego, aż 69% liczby wypłat gotówki następuje właśnie w bankomatach. W ujęciu wartościowym, odpowiada to aż za 54,5% łącznej wartości wypłat gotówki. Chociaż wyraźnie zaznacza się tendencja spadku liczby transakcji wypłat gotówki, to jednocześnie od wielu lat wzrasta ich całkowita wartość, a użytkownicy wypłacają gotówkę w coraz wyższych kwotach.

Również badania Narodowego Banku Polskiego, prowadzone regularnie od 2012 r. wskazują na dominującą rolę bankomatów jako podstawowego kanału pozyskiwania gotówki. Z innego badania społecznego z roku 2022 r. wynika ponadto, że aż 92,5% ankietowanych płaciło gotówkowo (częściej lub rzadziej), zaś 49% ankietowanych używało gotówki co najmniej tak często lub częściej niż płatności bezgotówkowych. Co więcej, wartość wypłat gotówkowych rośnie nieprzerwanie od kilkunastu lat w stałym tempie, a do tego tempo to jest wyższe od inflacji.

 

12. Czy branża dysponuje rzetelną analizą rynku bankomatowego w Polsce?

 

Procesy zachodzące na rynku usług bankomatowych po raz pierwszy w historii wnikliwie opisała, wydana w sierpniu 2023 roku, publikacja pt. „Analiza rynku bankomatów w Polsce”, opracowana przez naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego. Publikacja ta została przekazana niemal wszystkim podmiotom zainteresowanym rynkiem płatności. Euronet ma nadzieję, że wyniki Analizy zostaną zauważone i wzięte pod uwagę przez schematy płatnicze, a w konsekwencji nastąpi zmiana w zakresie stawek za wypłaty krajowe gotówki.

 

13. Czy na rynku nie ma alternatywy dla wypłacania gotówki z bankomatu?

 

Naturalną alternatywą dla wypłaty gotówki z bankomatów pozostają placówki bankowe, których jest coraz mniej. Dodatkowo, oddziały bezgotówkowe stanowiły w III kw. 2023 aż 34,6% ogólnej liczby placówek. Należy zauważyć, że przy zmniejszeniu liczby oddziałów bankowych w ostatnich latach, zdecydowana większość gotówki jest wypłacana z bankomatów, ponad 2 razy więcej niż łącznie z oddziałów bankowych i placówek pocztowych. Jako ciekawostkę można traktować możliwość wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego, jednakże korzysta z tego minimalna grupa użytkowników, a ponadto ten kanał dostępu nie ma możliwości zapewnienia znacznych wolumenów wypłat gotówki, jak bankomaty.

 

14. Czy Euronet nie obawia się o narażenie swoich relacji z partnerami biznesowymi, do których należą również organizacje płatnicze i banki?

 

 

Bankomaty nigdy nie były tak istotne dla użytkowników w historii bankowości polskiej jak teraz – nigdy wcześniej nie obsługiwały tak dużych przepływów gotówkowych będących odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne. Przy mniejszej liczbie oddziałów bankowych i zamykaniu obsługi kasjerskiej, sieci bankomatowe stały się krytycznym elementem infrastruktury finansowej kraju. Tym bardziej krytycznym w obliczu zagrożeń w obszarze bezpieczeństwa. Dane na potwierdzenie powyższych zjawisk są publicznie dostępne w statystykach NBP. Nawet jeśli w przestrzeni publicznej obecny jest nieprawdziwy pogląd o zanikającej roli gotówki, mamy nadzieję, że podmioty, które decydują o kształcie i bezpieczeństwie rynku finansowego dokonają obiektywnej analizy rynku dostępu do gotówki oraz ryzyk jakie obecna sytuacja niesie za sobą dla całego polskiego sektora finansowego. Nasi partnerzy biznesowi, w tym banki i organizacje płatnicze, nie mogą zaprzeczyć tym istniejącym i znanym faktom.

 

Należy więc uświadamiać rynek, w szczególności schematy płatnicze, licząc, że wsłuchają się w głos znaczącego niezależnego eksperta jakim jest Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, ocenią sytuację i wyciągną wnioski, czego skutkiem będzie urealnienie stawek za krajową wypłatę gotówki. Jeżeli VISA, Mastercard i PSP (BLIK) nie widzą jednak powodów do dostosowywania warunków krajowych wypłat gotówkowych do realiów rynkowych, nasuwa się pytanie kto w Polsce mógłby o takich warunkach decydować – poprzez wskazanie schematom płatniczym kryteriów ustalania wysokości stawek lub nawet poprzez przejęcie odpowiedzialności za decydowanie o stawkach za krajową wypłatę gotówki, która jest istotnym elementem codziennego życia społeczeństwa polskiego, a w szerszym kontekście również za bezpieczeństwo zapewnienia rocznie ponad 400 mld PLN wypłat gotówki w Polsce, zgodnie z zapotrzebowaniem społecznym.

 
 

15. Czy Euronet nie może subsydiować swoich usług w stopniu pozwalającym na osiągnięcie odpowiedniego poziomu rentowności?

 
97% transakcji wypłat bankomatowych to wypłaty krajowe i to jest podstawowa działalność operatora sieci. Euronet poszukuje dodatkowych źródeł przychodu oraz subsydiuje podstawową działalność polegającą na świadczeniu usług bankomatowych. Jednak wobec rosnących kosztów wykonania krajowej transakcji wypłaty gotówki z bankomatu oraz braku korekty stawek przez schematy płatnicze możliwość dalszego subsydiowania krajowych transakcji wypłaty gotówki wyczerpuje się. Dlatego Euronet podejmuje szereg działań, których celem jest zwrócenie uwagi rynku, w tym decydentów, na aktualny stan rzeczy. Jednocześnie warto zadać pytanie, czy utrzymanie infrastruktury bankomatowej będącej głównym kanałem pozyskania gotówki w Polsce, powinno opierać się o możliwości – lub ich brak – subsydiowania tej działalności innymi źródłami przychodu.